Odsetki ustawowe za opóźnienie w spłacie. Ile wynoszą i jak je obliczyć?

Czym są odsetki ustawowe?

Naliczenie odsetek ustawowych jest jednym z prostych sposobów za uzyskanie odszkodowania za przeterminowaną płatność. Ta kwestia jest poruszona w art. 359 i art. 481 Kodeksu cywilnego, a także Ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych z 8 marca 2013 roku. Jeśli w danym przypadku należą się odsetki np. wynikające z orzeczenia sądu lub czynności prawnej, a ich wysokość nie została określona, wtedy zastosowanie mają odsetki ustawowe. Np. jeśli masz debet na koncie, to bank naliczy odsetki zgodne z zapisami umowy. 

Ile wynoszą odsetki ustawowe?

Do wyliczenia wysokości odsetek potrzebujesz stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Jak obliczyć odsetki ustawowe? Od 8 września 2022 roku, zgodnie z komunikatem Rady Polityki Pieniężnej, stopa referencyjna wynosi 6,75%. Tutaj musimy wspomnieć o rodzajach odsetek ustawowych, które wynikają z polskich przepisów. Taki ich podział obowiązuje od 1 stycznia 2016 roku. Występują:

• Odsetki ustawowe należne od sumy pieniężnej – wynikają z orzeczenia sądu, czynności prawnej, decyzji organu lub ustawy. Jeśli ich wysokość nie została określona, wynoszą tyle, ile suma stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych, czyli obecnie 10,25%. Maksymalne odsetki ustawowe należne od sumy pieniężnej to dwukrotność standardowych – 20,5%.
• Odsetki ustawowe za opóźnienie – jeśli dłużnik nie płaci w terminie, możesz żądać zapłaty tych odsetek. Jeżeli ich stopa nie została określona w umowie, to wynoszą one tyle, ile suma stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 p.p. Daje to obecnie 12,25%. Maksymalne odsetki ustawowe mogą wynosić dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie, czyli aktualnie 24,5%. 
• Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych – ten rodzaj odsetek dotyczy wyłącznie umów zawartych między przedsiębiorcami. Jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, to do stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego dolicza się 8 p.p., co daje obecnie 14,75%. W przypadku innych podmiotów dodaje się 10 p.p., co obecnie oznacza 16,75%. 

Jeśli przysługuje Ci prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, to bez wezwania należy Ci się również równowartość:

• 40 euro – kiedy dług nie przekracza 5 tys. zł;
• 70 euro – kiedy dług wynosi więcej niż 5 tys. zł, ale mniej niż 50 tys. zł;
• 100 euro – kiedy dług wynosi 50 tys. zł lub więcej. 

Aby wyliczyć kwotę, weź pod uwagę średni kurs euro ogłoszony przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie stało się wymagalne, tzn. dzień po terminie płatności. 

Jak obliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie?

W sieci znajdziesz kalkulatory odsetek ustawowych, ale ich obliczenie jest na tyle łatwe, że nie musisz korzystać z tego narzędzia. Do ich ustalenia potrzebujesz następujących danych:

• kwota zaległości,
• liczba dni opóźnienia w uregulowaniu płatności,
• aktualna wysokość odsetek ustawowych.

Posłuż się wzorem:

odsetki ustawowe = zaległa kwota x liczba dni opóźnienia x ustawowa wysokość odsetek/365 dni

Opóźnienie licz od kolejnego dnia po terminie płatności. Jeśli miało dojść do zapłaty 10 maja, a stało się to 13 maja, to liczba dni zwłoki wynosi 3.

Posłużmy się przykładem. Załóżmy, że do Twojego klienta trafiła faktura na 10 tys. zł z terminem płatności na 12 marca 2023 roku. Należność została uregulowana 18 marca tego samego roku. W umowie nie ustalono stawki odsetek, zatem zastosowanie miały odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości 12,25%. Zatem:

10 000 zł x 6 dni (od 13 do 18 marca) x 12,25%/365 = 20,14 zł. Czasami mylnie interpretuje się odsetki ustawowe jako pozaodsetkowe koszty kredytu. Oczywiście mogą być one naliczone z tytułu opóźnień w spłacie zobowiązania, ale stanowią koszt, który wynika z niedotrzymania warunków umowy. Kwestia pozaodsetkowych kosztów kredytu jest uregulowana przepisami – może to być maksymalnie 45% przyznanego zobowiązania. Zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim nie można żądać więcej niż 25 proc. pożyczonej kwoty plus 30 proc. za każdy rok kredytowania, ale jednocześnie nie więcej niż 100 proc. zobowiązania.